Fantastični predeo

Opus Đorđa Stanojevića pripada delu nasleđenog potencijala modernizma i profilu radova vizuelnih umetnika apstraktne orijentacije koji visoke standarde i vitalnost slikarskog medija čine i do danas mogućim i održivim. Na primeru brojnih poetika umetnika – od Maljeviča do Njumena, Klajna i Poloka, preko biranih slika-objekata Bojsa, do najrazličitijih primera radova jednog Kapura – identično ostaje uvek ovo nastojanje da se od platna ili slike-predmeta, bio on predmet estetike sublimnog, isceliteljskog ili kosmološkog, sačini jedan živi organizam koji bi uvek počivao na jednom više sistemu prezentacije, nego reprezentacije.

Kao i kod njegovih prethodnika, predstavnika ovih i njima sličnih oblika istorijske apstrakcije, slike i slike-objekti Đorđa Stanojevića mogu se u nastavku i razumeti kao svojevrsne slike-tragovi, otvorene strukture dela koje mapiraju izolovana sećanja, duboko ukorenjena egzistencijalistička iskustva  ili ona koja tek treba da nastanu. Ovi radovi su po pravilu čiste objektalne ili materijalne tvorevine, predmetni entiteti po sebi, ili i „novostvoreni subjekti“ koji od prvih ciklusa, nastalih od 2008. godine, otvoreno zagovaraju: kulturu koegzistencije sa ostacima tzv. primitivnih civilizacija, ponovo spajanje „biće slike“ sa bićem zemlje, kao i naizgled nespojiva prožimanja kartezijanske zapadne misli sa kulturom istočnjačkog misticizma.

U tradiciji ovog zapadnjačkog shvatanja apstraktne slike i artefakta, Đorđevi radovi, uopšteno govoreći, jednako koliko prekidaju sa istorijom iluzionističkog slikarstva, na jedan sasvim originalan način neguju antagonističku vezu sa kulturom disegno-a (dizajna), tačnije sa onom vitalnom kulturom renesanse, koja se od mesta uređenosti i sklada individualne invencije sa okružujućim ambijentom, do danas razvija u nus-estetiku kompromisa i oportunizma, etiku koja kreira novog čoveka ozbiljno korumpiranog i urušenog najrazličitijim oblicima realiteta ekonomskog i političkog marketinga. Kao odgovor na ovo samosvesno i poražavajuće saznanje, umetnik poništava pojam imago-a kao deo vertikalne osovine muzeološkog ili reklamnog objekta, predmeta kulta masovne proizvodnje, obožavanja ili „kolektivne meditacije“.

Sve do poslednjih Beogradskih ciklusa Klijanje, Ergonomija zemlje, Sakupljači svetlosti ili onih poput Pariskog Obličija, nastalih do 2015, Stanojević najpre abolira platno u horizontalan položaj, izlažući ga najrazličitijim alternativnim kulturama manipulacije i dorade: integriše se materija tla i njeni rudimentarni elementi kao što su zemlja, blato, balega, pleva ili jod. U najnovijem ciklusu radova Fantastični predeo, platna su izložena naizmeničnom uticaju i otporu prema silama sunca, vetra, kiše ili snega. Umetnik uvek iznova kreira materiju slike čijom se višestepenom doradom – izlaganjem uticajima nevidljivih prirodnih energija u alteraciji sa delikatnim, najčešće brižljivo oslikavanim i modelovanim tragovima proizvedenim ljudskom rukom – realizuje delikatna veza i razlika između kosmološkog i antropološkog, poetizuju antagonizmi između sila prirode i rada kulture i produbljuje samo „biće slike“. Da samo na kratko citiramo Bašlara koji tim povodom beleži:“ U radu na materiji slike, otvara se njena [materije] dvostruka perspektiva: jedna ka intimnosti delujućeg subjekta i druga u substancijalnoj unutrašnjosti neživog predmeta s kojim se sreće percepcija. U radu na materiji, ova dvostruka perspektiva se obrće; subjekat i objekat razmenjuju svoju intimnost…“ (Bašlar, G, Zemlja i sanjarije volje, Ogled o imaginaciji materije, 2004.).

I upravo na liniji ovog poslednjeg, mogućoj dvostrukoj perspektivi materije, u ovom slučaju bliskoj i duhu istočnjačkih učenja – osvešćivanju vremena manipulacije slikarske materije u inicijalnom podražavanju rada prirode i oživljavaju duhova zemaljske materije: njenih efemernih prolaza, ponirućih senki, isijavajućih obrisa ili spontanih gestova njenih korespondentnih dvojnika – fokusiraju se najnovija istraživanja autora. Na pragu ovog otvorenog, razmenjivog i anticipirajućeg iskustva alternativne kulture rada u materiji i potencijalu sećanja, u svetu postavljenom artefaktu kao živom organizmu otvorenom prema vremenu otpora i sinteze sa nevidljivim prirodnim (kosmološkim ?) silama – mapiraju se nove predstave o svetu ili kreiraju vitalniji oblici organskih veza čoveka-prirode i čoveka-kulture. Disegno višeg reda ili virtuelni ambijentalni pejzaži koji nas ostavljuju bez daha u projekciji treperave svetlosti i impregniranih senki neuhvatljive energije prirode u poslednjim video ambijentima, pejzaži sublimnog zemaljskog magnetizma čije slike-materije od posne zemlje i koštanog crnog pigmenta, očitavaju imago našeg telurskog potencijala i energije u najnovijim radovima Đorđa Stanojevića – deo su ovog jednom življenog fantastičnog predela, mikro-kosmogonijskog događaja ili pozitivna virtuelna utopija njenog tvorca.

Jelena Krivokapić